فضای مجازی

برکه _ «فضای مجازی»، چنان تعاریف مفهومی و کاربردی یافته است که امروز در مباحث جامعه‌شناسی ارتباطات، مرکزیت و محوریت اصلی دارد. تأثیر آن در دیگر حوزه‌های علوم انسانی، به ویژه در علوم سیاسی و اقتصاد، چنان حائز اهمیت است که بخشی از فراگیری دانش در آموزش عالی اغلب کشورها شده است.
این روزها که موضوع و موضوعیت «فضای مجازی» در جامعه و کشورها مطرح است به پیشنهاد و تشویق دوستانم در چند شماره «محک» به شرح و نقد آن می‌پردازم.

چندی قبل مقاله «مروری بر زمینه‌های تأثیر فضای مجازی بر نظریه‌های ارتباطات» در یکی از سایت‌ها انتشار یافت که خلاصه‌ای از آن را به اطلاع خوانندگان محک می‌رسانم:«... کار کردها و تفاوت‌های فضای مجازی با سایر رسانه‌ها باعث شده که تصور شود عرصه علم ارتباطات در حال تجربه کردن یک تغییر بسیار اساسی است در واقع گروهی از متفکران معتقدند این تغییرات به ظهور نظریه‌های جدیدی در حوزه علم ارتباطات منتهی شده است. فضای مجازی هم مثل سایر رسانه‌ها با انسان سروکار دارد و نتایج تحقیقات جدید نشان داده که پی‌آمدهایی که به این رسانه نوظهور نسبت داده می‌شود، مبالغه آمیز است. تحقیق در فضای مجازی با استفاده از نظریه‌های موجود نشان می‌دهد که این نظریه‌ها برفضای مجازی هم تبیین‌های قابل قبولی ارائه می‌کنند.»

شناخت واژگان کلیدی فضای مجازی، اینترنت، نظریه‌های ارتباطات و فرهنگ مجازی، سپهری از واقعیات ارتباط جوامع و کشورها به دست می‌دهد که به قول «مارشال مک لوهان» آن را می‌توان «دهکده جهانی» نامید.

مجموعه ارتباطات بشر، از آن جهت که هم‌«سرعت» و هم حجم گسترده، متنوع و فراگیر «داده‌ها» یا اطلاعات را در اختیار خود دارد؛ اولاً، دانستن را در سراسر جهان آسان، فراگیر و به قول معروف «سهل‌الوصل» کرده است؛ ثانیاً، بنیاد «تحکم» حاکمیت‌ها و دولت‌ها را متزلزل و در بسیاری از میدان‌های زیست عمومی جوامع ناکارآمد کرده است.

در فوریه سال ۲۰۰۶ میلادی تعداد کاربران اینترنتی در جهان از مرز یک میلیارد نفر گذشت. در فاصله سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۶ میلادی، رشد تعداد کاربران اینترنتی در جهان بیش از ۲۰۰درصد افزایش یافت. آمار در مورد ایران کمی متفاوت است ونشان می‌دهد در ایران این رشد فراگیری بیش از «۳۱۰۰» درصد افزایش داشته است!

دانش ارتباطات گام به گام با پیچیدگی‌های فنی در مجموعه بخش‌های ارتباطی جوامع و کشورها حرکت و رشد کرده است تا آنجا که مجموعه تعاریف از نظام‌های حاکم و مجموعه تعاریف سنتی از تعاریف دولت و دولتمداری را از یکسو و کنش‌ها و واکنش‌های فردی و اجتماعی را از سوی دیگر در سراسر جهان متحول کرد.

نویسنده: «مروری بر زمینه‌های تأثیر فضای مجازی بر نظریه‌های ارتباطات» می‌نویسد: «وقتی صحبت از فضای مجازی به میان می‌آید، مردم اغلب به کامپیوتری فکر می‌کنند که به اینترنت متصل است در حالی که این فقط بخش بسیار کوچکی از فضای مجازی را تشکیل می‌دهد. از نگاه دیوید بل (۲۰۰۱) فضای مجازی فقط مجموعه‌هایی از سخت افزار نیست، بلکه مجموعه‌هایی از تعاریف نمادین است که شبکه‌هایی از عقاید و باورها را در قالب داد و ستد، رد و بدل می‌کنند. فضای مجازی در واقع نامی است که تعداد زیادی از کاربردهای امروز فناوری‌های جدید ارتباطی را در بر می‌گیرید.»

امروز بعد از سال‌های سال و رشد گسترده فنون ارتباطی و همزمان سرعت در انتقال داده‌ها (اطلاعات) بسیاری از محدودیت‌ها یا تعریف مرزهای ارتباطی شکسته شده است. اگر برخی از جامعه‌شناسان علوم ارتباطات، جهان را با درهم تنیده شدن شبکه‌های ارتباطی که «فضای مجازی» نام گرفته، همچون چرخش خون در ساختار جوامع تعریف می‌کنند. بیان واقعیت انکار ناپذیر مفهومی به نام «فضای مجازی» است. امروز برخی از فیلسوفان می‌گویند و می‌پرسند تعاریف «مرزها» در اندیشیدن و به‌کارگیری اندیشه کجاست و چگونه شناخته می‌شود!؟

در یک کلام «فضای مجازی» را نه می‌توان انکار کرد و نه سانسور یا محبوس ساخت.

پرسش این است آیا دولت‌ها و جوامع فکری و دانشگاهی بدون «تدبیر» و «عقلانیت» به واقعیت فضای مجازی می‌نگرند و خود را تسلیم و پذیرش «هرچه بادا باد» کرده‌اند؟ یا برنامه‌سازی و برنامه‌ریزی دقیق و بسیار کاربردی برای آن دارند و به اجرا در آورده‌اند!؟

ادامه دارد

منبع:اطلاعات

پایگاه اطلاع رسانی احمد امیری ، صاحب امتیاز و مدیر مسئول پایگاه تحلیلی گفتمانی آبادان نیوز : لطفا کلیک کنید